Wat verstaan we onder migraine? Migraine is een chronische (hersen)ziekte die zich manifesteert in aanvallen van hevige hoofdpijn. Maar een migraineaanval is meer dan alleen de hoofdpijn op zich. Een aanval bestaat uit vijf fasen, al zal niet iedereen die fasen even duidelijk merken. Bovendien duren de fasen niet even lang. Achtereenvolgens gebeurt er dit: een waarschuwingsfase, een aurafase, een hoofdpijnfase, een fase waarin de hoofdpijn langzaam verdwijnt en een herstelfase.
1. De waarschuwingsfase
Drie op de vijf mensen met migraine voelen de aanval aankomen, nog voordat hij begint. Deze mensen zijn vaak in staat hun hoofdpijn uren tevoren te voorspellen. De signalen kunnen heel verschillend zijn, maar per individu gaat het meestal wel om dezelfde signalen. Zo kan iemand de dag voor de aanval bijvoorbeeld prikkelbaar zijn, telkens moeten geeuwen, moeite hebben om zich te concentreren, sterke trek hebben in bepaald eten, zonder duidelijke reden somber zijn, een stijve nek krijgen, een loopneus krijgen of een tranend oog hebben. Het is belangrijk om de voortekenen te leren herkennen, omdat u dan tijdig actie kunt ondernemen.
2. De aurafase
Ongeveer 15% van de mensen met migraine heeft vlak voor de hoofdpijn één of meer andere symptomen, de zogenaamde ‘aura’. 16Mensen met migraine… aan het werk! • Vaak zijn het verstoringen in het gezichtsveld, zoals wazig zien of juist het zien van lichtflitsen, sterretjes of vlekken. • Ook kunnen aan één kant van het lichaam tintelingen ontstaan in hand of vingers. • Er kan krachtverlies aan één kant van het lichaam optreden. • En (zelden) komen er spraakstoornissen voor. Een aura ontstaat meestal geleidelijk en kan ongeveer 5 tot 30 minuten duren. De symptomen verdwijnen wanneer de hoofdpijn komt opzetten.
3. De hoofdpijnfase
De pijn zal aan een aantal kenmerken voldoen: • Hij varieert van matig tot ernstig. • Zit meestal aan één kant van het hoofd. • Voelt bonzend of kloppend aan. • Wordt erger bij lichamelijke inspanning, zoals traplopen. Om van migraine te kunnen spreken, heeft iemand last van tenminste twee van deze kenmerken. De hoofdpijnfase duurt, als deze niet behandeld wordt met medicijnen, 4 tot 72 uur. Tijden deze hoofdpijnfase hebben mensen met migraine ook last van in ieder geval één van onderstaande kenmerken: • misselijkheid en/of overgeven • overgevoeligheid voor licht en/of geluid.
4. De fase waarin de hoofdpijn langzaam verdwijnt.
Naarmate de uren verstrijken, ebt de hoofdpijn langzaam weg. Vaak wordt de aanval minder hevig door te slapen. De hoofdpijn kan nog terugkomen, zelfs nadat deze volledig verdwenen lijkt te zijn.
5. De herstelfase
De hoofdpijn is weliswaar weg, maar degene die de aanval had, is nog niet de oude. Het kan één tot twee dagen duren voor iemand geheel is hersteld. Er kunnen nog klachten optreden als lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, slecht kunnen concentreren, snel geïrriteerd zijn, last hebben van winderigheid en verstopping. Bij mensen met migraine die medicijnen gebruiken, om migraineaanvallen te voorkómen (profylaxe), zijn deze klachten meestal iets minder. In al deze fasen kunnen mensen met migraine vaak minder goed functioneren, zowel op het werk als in het gewone, dagelijkse leven, maar de onderlinge verschillen zijn groot.
Migraine, een ziekte van de hersenen
Wat migraine precies veroorzaakt, is nog steeds niet helemaal bekend. Veel mensen denken dat het iets ‘psychisch’ is, maar dat is niet waar. Migraine is een ziekte van de hersenen, waarbij een ontregeling van de hersenstam, het gedeelte tussen de grote hersenen en het ruggenmerg, er voor zorgt dat iemand een migraineaanval krijgt. De hersenen zelf ‘voelen’ geen pijn, maar de vliezen eromheen wel. Algemeen wordt aangenomen dat mensen de pijn gaan voelen op het moment dat bloedvaten in de hersenen uitzetten; deze verwijden zich. Hoe en waarom deze ontregeling exact ontstaat, is nog altijd onduidelijk. Wel weten we dat mensen met migraine gevoelig kunnen zijn voor bepaalde prikkels. Ze hebben een ‘lagere drempel’ voor het ontstaan van migraineaanvallen. Maar welke prikkels dit zijn, verschilt van persoon tot persoon. Erfelijke aanleg – ‘het zit in de familie’ – speelt een zeer belangrijke rol, net als de maandelijkse hormoonschommelingen bij vrouwen. Daarnaast zijn er veel verschillende factoren die een rol kunnen spelen bij het uitlokken van een aanval.
Meer vrouwen dan mannen
Zo’n 19% van de Nederlandse volwassenen heeft migraine. Tot de pubertijd komt migraine vaker voor bij jongens (7%) dan bij meisjes (5%). Daarna worden de rollen omgedraaid en neemt het verschil bovendien snel toe. Bij volwassenen (25-55 jaar) komt migraine drie keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Dit heeft te maken met de lichamelijke en hormonale verschillen tussen mannen en vrouwen. Vooral schommelingen in de hormooncyclus, vlak voor en tijdens de menstruatie, kunnen samengaan met veel migraineklachten. Het goede nieuws is dat het aantal aanvallen bij vrouwen na de overgang in het algemeen afneemt.
Frequentie en intensiteit van migraine op het werk
Migraine komt, volgens redelijke schattingen, voor bij 19% van de bevolkking. Ongeveer dezelfde cijfers zijn van toepassing op de werkende Nederlanders. Dit betekent dat een bedrijfsarts met een praktijk van ongeveer 2.000 werknemers naar schatting tussen de 200 en 400 mensen met migraine in zijn populatie zou moeten hebben. Dat is nog niet aangetoond. Het is niet duidelijk of al deze mensen even ernstig (even vaak of lang) last hebben van migraineaanvallen. Sommigen hebben één of enkele migraineaanvallen per jaar, een groot deel kampt maandelijks of zelfs wekelijks met aanvallen. Het gemiddelde is twee aanvallen per maand, maar drie of vier aanvallen per maand zijn geen uitzondering. De hoofdpijn en de andere verschijnselen die bij migraine horen kunnen zeer hinderlijk zijn voor mensen met migraine op de werkvloer. Daardoor zijn ze soms niet in staat om adequaat te functioneren. Mensen met betaald werk verzuimen gemiddeld drie tot zeven dagen per jaar als gevolg van migraine. Deze verzuimdagen zijn betrekkelijk eenvoudig na te gaan; iemand met migraine meldt zich ziek. Wat echter ook veel voorkomt, is het dóórwerken tijdens een migraineaanval. Weliswaar zijn deze mensen met migraine aanwezig op hun werk, maar uit onderzoek blijkt dat ze aanmerkelijk minder productief zijn. In onderzoek wordt het verlies aan productiviteit op zes tot tien dagen per jaar geschat. Recente schattingen van de kosten van migraine voor de Nederlandse samenleving komen uit op 1,7 miljard euro per jaar. De meeste kosten worden gemaakt of veroorzaakt door het arbeidsverzuim (wegblijven van werk) en het verlies aan productiviteit (doorwerken met migraine); dat samen is verantwoordelijk voor ruim 90% van de kosten voor de samenleving. Zorg, medicijnen en doktersafspraken beslaan in totaal minder dan 10% van de totale kosten voor migraine. Door verschillende oorzaken is het lastig om ‘harde’ cijfers te geven over het vóórkomen van migraine op het werk. Zo ontkennen veel mensen met migraine zelf dat zij migraine hebben. Niet alle mensen die daadwerkelijk migraine hebben, krijgen van hun arts de juiste diagnose te horen. Bovendien krijgen lang niet alle mensen met migraine de behandelingen die beschikbaar zijn.
Tips
Wie eerlijk aan collega’s, leidinggevende, personeelsmedewerker of zorgverlener vertelt dat hij regelmatig migraine heeft, kan ook makkelijker tot afspraken of zelfs tot oplossingen komen. U biedt anderen de kans om mee te denken. • Mocht u het lastig vinden om volledige openheid van zaken te geven, ga dan na of er één geschikte gesprekspartner te vinden is op de werkvloer. Dat kan uw 1 28Mensen met migraine… aan het werk! leidinggevende zijn, uw bedrijfsarts of een door het bedrijf aangestelde vertrouwenspersoon. • Het is goed als bedrijfs- en verzekeringsartsen meer onderzoek (laten) doen naar migraine op het werk. Als het mogelijk is, werk daar dan aan mee en geef informatie over uw migraine.